Producenci samochodów – kompleksowy przewodnik

Producenci samochodów od ponad stu lat kształtują oblicze naszej cywilizacji. Branża motoryzacyjna, jedna z największych gałęzi przemysłu na świecie, dostarcza nam nie tylko środków transportu, ale też inspiracji technologicznych i kulturowych. Samochody są wszechobecne – od zatłoczonych metropolii po najdalsze zakątki globu. Każdego roku na świecie powstają dziesiątki milionów nowych pojazdów, a nazwy wielkich koncernów samochodowych są znane niemal każdemu.

Rynek motoryzacyjny ewoluował niesamowicie od czasów powstania pierwszego automobilu. Dziś marki samochodowe rywalizują w innowacjach, osiągach i designie, zaspokajając zróżnicowane gusta i potrzeby kierowców. W tym kompleksowym przewodniku przyjrzymy się najważniejszym producentom aut z całego świata – od legendarnych europejskich koncernów, przez amerykańskich gigantów z Detroit, po dynamicznie rozwijających się producentów azjatyckich. Poznamy ich historię, najsłynniejsze marki i modele, a także współczesne trendy kształtujące przemysł motoryzacyjny.

Początki przemysłu motoryzacyjnego

Historia motoryzacji sięga końca XIX wieku, kiedy to wynalazcy w Europie i Stanach Zjednoczonych skonstruowali pierwsze pojazdy napędzane silnikami spalinowymi. Za symboliczny początek uznaje się rok 1886, kiedy Karl Benz zaprezentował swój Patent-Motorwagen – trójkołowy pojazd z jednocylindrowym silnikiem spalinowym, często nazywany pierwszym samochodem na świecie. Wkrótce po nim również Gottlieb Daimler i Wilhelm Maybach w Niemczech, a także inni pionierzy we Francji i USA, rozpoczęli eksperymenty z budową automobili.

Na przełomie XIX i XX wieku powstawały dziesiątki małych firm produkujących samochody. Był to czas intensywnych innowacji – pierwsze silniki o coraz większej mocy, udoskonalane układy kierownicze i hamulcowe, a także różne koncepcje konstrukcji nadwozia. Większość z tych wczesnych marek nie przetrwała próby czasu, ale stworzyły one podwaliny pod nowoczesny przemysł motoryzacyjny. Już w latach 90. XIX w. na drogach pojawiały się pierwsze modele firm takich jak Peugeot (Francja) czy Oldsmobile (USA).

Przełomowym momentem było wprowadzenie produkcji masowej. W 1908 roku Henry Ford zaprezentował Model T – prosty, tani i niezawodny samochód dla masowego odbiorcy. Ford wprowadził w swoich fabrykach taśmowy system produkcji, co zrewolucjonizowało branżę. Dzięki standaryzacji części i efektywnej linii montażowej, samochody zaczęły zjeżdżać z taśm w tempie dotąd niewyobrażalnym. Produkcja samochodów stała się filarem przemysłu w wielu krajach, a firmy motoryzacyjne rosły w potęgę. W pierwszej połowie XX wieku na rynku dominowały już wielkie koncerny, m.in. Ford, General Motors czy Chrysler w USA oraz Mercedes-Benz, Fiat czy Citroën w Europie.

Lata 50. i 60. XX wieku to okres gwałtownego wzrostu motoryzacji na świecie. W Stanach Zjednoczonych nastąpił boom samochodowy – niemal każda rodzina miała własny samochód, a modele z tamtej epoki (pełne płetw i chromu krążowniki szos od Cadillaca czy Chevroleta) stały się ikonami popkultury. W Europie Zachodniej masowa produkcja ruszyła pełną parą: pojawiły się auta, które zmotoryzowały całe narody, jak niemiecki Volkswagen Garbus, włoski Fiat 500, francuski Citroën 2CV czy brytyjski Mini. Samochód przestał być luksusem dla wybranych, stając się dostępnym środkiem transportu dla milionów.

Kryzys paliwowy lat 70. przyniósł wstrząs dla branży – gwałtowny wzrost cen paliwa wymusił zmianę podejścia do konstrukcji aut. Amerykańscy producenci musieli porzucić ogromne, paliwożerne silniki na rzecz mniejszych jednostek, co otworzyło drzwi konkurencji z Japonii. To wtedy japońskie marki jak Toyota, Datsun (Nissan) czy Honda zdobyły rzesze klientów na Zachodzie dzięki oszczędnym i niezawodnym modelom. Lata 80. i 90. to dalsza globalizacja rynku – koncerny łączyły się (np. powstanie grupy Volkswagena z Audi, Seatem i Škodą), a produkcję przenoszono do krajów o tańszej sile roboczej. Pojawiły się też pierwsze auta z elektroniką na pokładzie i zarysowały się zalążki dzisiejszych trendów, jak dbałość o emisję spalin.

Historia producentów samochodów to także okres dynamicznego rozwoju technologii. Od silników spalinowych po udoskonalanie zawieszenia, układów bezpieczeństwa i komfortu jazdy – każda dekada przynosiła nowe wynalazki. Po II wojnie światowej na znaczeniu zyskały japońskie firmy, takie jak Toyota, Honda czy Nissan, które szybko dołączyły do grona światowych liderów. W kolejnych częściach przewodnika przyjrzymy się bliżej poszczególnym regionom i markom, które ukształtowały świat motoryzacji.

Najwięksi producenci samochodów na świecie

W globalnym ujęciu rynek zdominowany jest przez kilka potężnych koncernów motoryzacyjnych. Największe z nich produkują rocznie po kilka do kilkunastu milionów pojazdów każda. Do absolutnej czołówki należą m.in.:

Toyota Motor Corporation (Japonia) – od lat utrzymuje pozycję największego producenta samochodów na świecie. Toyota słynie z niezawodności i ogromnej skali produkcji; w jej skład wchodzą też marki takie jak Lexus czy Daihatsu.
Volkswagen AG (Niemcy) – europejski gigant skupiający wiele marek: Volkswagen, Audi, Porsche, Škoda, SEAT, Bentley, Lamborghini i inne. Koncern Volkswagen regularnie rywalizuje z Toyotą o miano największego światowego producenta.
Hyundai Motor Group (Korea Południowa) – dynamicznie rozwijający się koncern obejmujący marki Hyundai, Kia oraz luksusową markę Genesis. W ostatnich dekadach Hyundai awansował do ścisłej światowej czołówki pod względem liczby produkowanych aut.
General Motors (USA) – amerykański koncern z długą historią, który przez wiele lat był największy na świecie. GM nadal pozostaje w czołówce, produkując samochody pod takimi markami jak Chevrolet, Buick, GMC czy Cadillac.
Stellantis (Europa/USA) – jeden z najnowszych globalnych graczy, powstały w 2021 roku z połączenia włosko-amerykańskiego Fiat Chrysler Automobiles z francuskim koncernem PSA. Stellantis zrzesza kilkanaście marek, w tym Peugeot, Citroën, Fiat, Chrysler, Jeep, Opel, Alfa Romeo i inne.

Oprócz powyższych, istotną rolę odgrywają także Ford Motor Company (USA) oraz Honda Motor Co. (Japonia), które choć ustępują wielkością produkcji czołowej piątce, nadal są zaliczane do najważniejszych producentów aut. Warto wspomnieć również o aliansie Renault-Nissan-Mitsubishi, który łączy siły firm z Francji i Japonii. Coraz mocniej zaznaczają swoją obecność także chińscy producenci, tacy jak SAIC Motor, Geely czy BYD, dynamicznie zwiększający produkcję i ekspansję na nowe rynki.

Europejscy producenci samochodów

Europa jest kolebką motoryzacji – to właśnie tutaj powstały pierwsze samochody i pierwsze firmy je produkujące. Do dziś europejskie marki są synonimem jakości, innowacji i prestiżu. Wiele z nich posiada ponad stuletnią historię i globalną renomę. Przyjrzyjmy się najważniejszym producentom z Europy, podzielonym według krajów.

Niemcy

Volkswagen – największy niemiecki producent, znany jako „samochód dla ludu” (Volkswagen dosłownie oznacza „samochód ludowy”). Koncern Volkswagen Group poza marką VW obejmuje też Audi, Porsche i inne luksusowe marki. Popularne modele Volkswagena, takie jak Golf, Passat czy Tiguan, od dekad dominują na rynkach europejskich.
Mercedes-Benz – symbol niemieckiej jakości i luksusu. Historia marki sięga Karla Benza i Gottlieba Daimlera. Mercedes słynie z eleganckich limuzyn (np. Klasa S), ale także z szerokiej gamy innych pojazdów – od aut kompaktowych po ciężarówki. Innowacje technologiczne i wysoki komfort to wyróżniki tej marki.
BMW – Bayerische Motoren Werke, producent znany z motto „radość z jazdy”. BMW specjalizuje się w samochodach sportowo-luksusowych o doskonałych osiągach. Modele jak Seria 3, 5 czy X5 cieszą się uznaniem kierowców na całym świecie. BMW produkuje też motocykle oraz jest właścicielem marki Mini i Rolls-Royce (samochody).
Audi – marka należąca do koncernu Volkswagen, kojarzona z hasłem „przewaga dzięki technice”. Audi słynie z nowoczesnego designu, zaawansowanej technologii (np. napęd quattro) i luksusowego wykończenia. Modele takie jak A4, A6 czy Q7 są popularnym wyborem w segmencie premium.
Porsche – producent sportowych samochodów luksusowych z siedzibą w Stuttgarcie. Ikoniczny model 911 stał się legendą motoryzacji. Dziś oferta Porsche obejmuje nie tylko auta sportowe, ale też luksusowe SUV-y (Cayenne, Macan) i elektryczne modele (Taycan). Marka należy do grupy Volkswagen, zachowując jednak własny charakter.
Opel – dawniej jeden z filarów niemieckiego rynku, znany z przystępnych cenowo aut osobowych (Corsa, Astra, Insignia). Przez dziesięciolecia Opel należał do amerykańskiego GM, a obecnie jest częścią koncernu Stellantis. Auta Opla były i są chętnie wybierane przez europejskich kierowców.

Niemcy od lat pozostają największym producentem samochodów w Europie, a powyższe marki budują tę pozycję swoją globalną renomą.

Wielka Brytania

Jaguar – brytyjska marka luksusowych samochodów sportowych i limuzyn. Jaguary słyną z eleganckiego stylu i mocnych silników. Obecnie Jaguar, wraz z marką terenową Land Rover, należy do indyjskiego koncernu Tata Motors.
Land Rover – legenda samochodów terenowych z Wysp Brytyjskich. Produkuje prestiżowe SUV-y i off-roady (Range Rover, Defender itp.), łącząc luksus z ponadprzeciętnymi możliwościami jazdy w terenie. Od 2021 r. kultowe marki terenowe Jeep (USA) i Land Rover (W.Brytania) znalazły się w osobnych koncernach (Stellantis i Tata), ale nadal rywalizują o prymat w segmencie 4×4.
Rolls-Royce – kwintesencja ultraluksusowych aut. Ręcznie wykańczane limuzyny Rolls-Royce (jak Phantom czy Ghost) uchodzą za jedne z najdroższych i najbardziej ekskluzywnych na świecie. Charakterystycznym symbolem Rolls-Royce’a jest statuetka „Spirit of Ecstasy” zdobiąca maskę jego aut. Marka, założona w 1904 roku, obecnie należy do koncernu BMW.
Bentley – inny słynny brytyjski producent aut luksusowych, konkurujący z Rolls-Royce’em. Bentley słynie z luksusowych limuzyn i sportowych grand tourerów (np. Continental GT). W ostatnich latach Bentley poszerzył ofertę o luksusowego SUV-a Bentayga, odpowiadając na trendy rynkowe. Od lat 90. marka jest częścią grupy Volkswagen.
Aston Martin – symbol brytyjskiego stylu i sportowych osiągów (kojarzony m.in. z filmowym Jamesem Bondem). Aston Martin produkuje ręcznie składane, ekskluzywne samochody sportowe i GT. Marka często współpracuje z wytwórniami filmowymi (słynne występy modeli DB5 i DBS w filmach o Bondzie) i pozostaje synonimem brytyjskiej klasy. Firma pozostaje niezależna, zachowując limitowaną produkcję dla koneserów.
Mini – kultowa brytyjska marka małych samochodów, reaktywowana przez BMW. Współczesne modele Mini (np. Cooper) łączą kompaktowe rozmiary z charakterystycznym retro-designem i nowoczesnymi technologiami.
McLaren – producent supersamochodów z korzeniami w wyścigach Formuły 1. McLaren Automotive tworzy zaawansowane technologicznie, ultralekkie auta sportowe (np. model 720S czy Artura) rywalizujące z Ferrari czy Lamborghini. McLaren może się pochwalić też legendarnym modelem McLaren F1 z lat 90., który przez pewien czas był najszybszym seryjnie produkowanym autem świata.

Brytyjski przemysł motoryzacyjny zasłynął z aut luksusowych i sportowych, choć wiele marek trafiło pod skrzydła zagranicznych koncernów. Nadal jednak wnoszą one unikalny styl i inżynierię.

Francja

Renault – największy francuski producent aut, oferujący szeroką gamę modeli od miejskich (Clio) po rodzinne (Espace) i dostawcze. Renault jest znane z innowacji (np. wczesne wprowadzenie aut elektrycznych jak Zoe) oraz uczestnictwa w aliansie Renault-Nissan-Mitsubishi.
Peugeot – marka o ponad 120-letniej historii, obecnie część koncernu Stellantis. Peugeot ceniony jest za stylowe, a zarazem solidne samochody osobowe. Modele 208, 308 czy 3008 zdobyły uznanie za nowoczesny design i przyjemność z jazdy.
Citroën – firma wyróżniająca się odważnym designem i komfortem jazdy. Citroën wprowadzał pionierskie rozwiązania (np. hydropneumatyczne zawieszenie w modelu DS). Obecnie wraz z Peugeot tworzy część Stellantis, a jego ofertę uzupełnia wydzielona marka premium DS Automobiles.
DS Automobiles – luksusowa marka wywodząca się z Citroëna, nawiązująca do legendarnego modelu DS z lat 50. Współczesne modele DS (np. DS 7 Crossback) łączą francuską elegancję z nowoczesną techniką, konkurując w segmencie premium.
Bugatti – choć to niszowy producent, warto wspomnieć francuską markę Bugatti, twórcę najszybszych i najdroższych supersamochodów świata (Veyron, Chiron). Założona we Francji marka należała do koncernu VW, a obecnie kontrolowana jest przez Rimac Automobili, zachowując francuską siedzibę w Molsheim.

Francuscy producenci słyną z łączenia kreatywnego wzornictwa z codzienną funkcjonalnością. Auta z Francji od lat cieszą się popularnością w Europie, szczególnie w segmencie miejskim i kompaktowym.

Włochy

Fiat – największy producent włoski, którego historia sięga 1899 roku. Fiat (Fabbrica Italiana Automobili Torino) zasłynął z niedużych, popularnych modeli jak 500, Panda czy Punto, które zmotoryzowały Włochy. Dziś Fiat jest częścią koncernu Stellantis i nadal produkuje cenione auta miejskie oraz rodzinne.
Ferrari – legendarna marka sportowych samochodów z Maranello. Założona przez Enzo Ferrariego, od lat dominuje w wyścigach Formuły 1 i produkuje supersamochody marzeń (np. modele z serii Enzo, 488, SF90). Ferrari było częścią koncernu Fiat, ale obecnie działa jako niezależna spółka notowana na giełdzie.
Lamborghini – włoski producent supersamochodów z Sant’Agata Bolognese. Lamborghini zasłynęło modelami o ekstremalnych osiągach i agresywnym stylu (Miura, Countach, Aventador). Dziś marka należy do Audi (koncern Volkswagen) i rozszerzyła ofertę o superszybkie SUV-y (model Urus).
Maserati – włoska marka luksusowych aut sportowych, znana z elegancji i osiągów. Maserati oferuje m.in. sportowe sedany (Ghibli, Quattroporte) oraz SUV-a Levante. Marka jest częścią koncernu Stellantis, mając za sobą ponad stuletnią tradycję.
Alfa Romeo – producent samochodów o sportowym charakterze i bogatej historii (założony w 1910 r.). Auta Alfa Romeo (Giulia, Stelvio i inne) słyną z dynamicznej stylistyki i znakomitych osiągów. Alfa Romeo również weszła w skład Stellantis i kontynuuje włoską tradycję motoryzacyjną z nutą sportowej pasji.
Lancia – choć obecnie ograniczona do jednego modelu (Ypsilon sprzedawany tylko we Włoszech), marka Lancia ma chlubną przeszłość, zwłaszcza w rajdach (legendarny model Lancia Delta Integrale). Lancia również znalazła się w koncernie Stellantis i planowane jest jej odświeżenie w nadchodzących latach.

Włoskie marki reprezentują zarówno masowy rynek (Fiat), jak i świat supersamochodów oraz luksusowych limuzyn. Łączy je przywiązanie do designu i motoryzacyjnej pasji, z której Włochy słyną.

Szwecja

Volvo – szwedzka marka znana z nacisku na bezpieczeństwo i solidność. Volvo produkuje samochody osobowe (serie XC, S, V) cieszące się zaufaniem rodzin na całym świecie. Od 2010 roku Volvo Cars należy do chińskiej grupy Geely, ale zachowuje szwedzką tożsamość i ośrodek projektowy w Göteborgu.
Saab – dawny szwedzki producent (wywodzący się z przemysłu lotniczego), którego modele jak 900 czy 9-5 miały grono zagorzałych fanów. Saab słynął z nietypowych rozwiązań (np. zastosowania turbodoładowania na szeroką skalę). Niestety firma zbankrutowała w 2011 roku, kończąc produkcję samochodów osobowych.
Koenigsegg – niszowy producent supersamochodów ze Szwecji. Założony w 1994 r. Koenigsegg tworzy jedne z najszybszych aut świata (np. model Jesko), ustanawiając rekordy prędkości. Firma Koenigsegg słynie z łamania motoryzacyjnych rekordów – jej model Agera RS osiągnął prędkość 447 km/h, ustanawiając rekord świata dla aut produkcyjnych (2017 r.).

Inni europejscy producenci

Czechy – najważniejszą czeską marką jest Škoda Auto, od lat należąca do koncernu Volkswagen. Škoda produkowała popularne w PRL modele (jak Octavia czy Favorit), a dziś jej nowoczesne auta (Octavia, Fabia, Superb) są cenione za przestronność i niezawodność.
Hiszpania – głównym producentem jest SEAT, również część grupy Volkswagena. SEAT oferuje modele o dynamicznym charakterze (Ibiza, Leon), a niedawno wydzielono z niego markę CUPRA, koncentrującą się na samochodach sportowych i elektrycznych.
Rumunia – tutejsza Dacia zyskała rozgłos jako producent niedrogich, prostych aut osobowych (Logan, Duster). Po prywatyzacji marka trafiła do grupy Renault, pod skrzydłami której stała się popularna na wielu rynkach Europy ze względu na przystępną cenę.
Rosja – najbardziej znaną rosyjską marką jest Łada (produkowana przez koncern AwtoWAZ). Modele Łady, jak niegdyś klasyczna 2107 czy terenowa Niva, zmotoryzowały kraje bloku wschodniego. Obecnie AwtoWAZ współpracuje z Renault (choć sankcje i sytuacja polityczna wpłynęły na branżę motoryzacyjną w Rosji).
Chorwacja – ciekawym przykładem jest firma Rimac Automobili, która zasłynęła jako producent elektrycznych hiperaut (Rimac Nevera). Rimac przejął także udziały w Bugatti, co czyni go ważnym graczem w segmencie aut luksusowych i elektrycznych.

Polska

FSO (Fabryka Samochodów Osobowych) – warszawska fabryka istniejąca od 1951 roku. FSO produkowało m.in. samochody Warszawa (na licencji radzieckiej Pobiedy), Syrena (pierwszy oryginalny polski samochód) oraz popularne w PRL Fiaty 125p i Polonezy (we współpracy z Fiatem). Po 1990 r. w FSO montowano też auta zagranicznych marek (Daewoo, Chevrolet), jednak fabryka zakończyła działalność w 2011 roku. Łącznie w FSO powstało ponad milion samochodów osobowych, a modele takie jak Polonez były eksportowane do wielu krajów bloku wschodniego.
FSM (Fabryka Samochodów Małolitrażowych) – zakłady w Bielsku-Białej i Tychach, gdzie od 1973 r. produkowano legendarny model Fiat 126p „Maluch”. Mały Fiat zmotoryzował Polskę w latach 70. i 80. FSM połączyła się później z Fiat Auto Poland; dziś należy do koncernu Stellantis, produkując m.in. nowoczesne modele Fiat 500 i Lancia Ypsilon na rynek europejski. Łącznie w latach 1973–2000 powstało ponad 3,3 mln egzemplarzy modelu 126p, co czyni go najliczniej produkowanym polskim autem w historii.

Obecnie Polska nie ma dużego własnego producenta samochodów osobowych, ale jest istotnym zapleczem produkcyjnym dla zagranicznych koncernów. Działają u nas fabryki m.in. Volkswagena, Stellantis (dawniej Fiat Chrysler) czy Toyoty, które eksportują znaczącą część swojej produkcji. Pojawiają się też inicjatywy stworzenia polskiej marki – przykładem jest projekt elektrycznego samochodu Izera, który ma szansę ożywić polską motoryzację w najbliższych latach.

Amerykańscy producenci samochodów

Stany Zjednoczone odegrały olbrzymią rolę w historii motoryzacji. To tam narodziła się produkcja masowa samochodów, a amerykańskie marki przez długi czas dominowały na światowym rynku. „Wielka Trójka z Detroit” – Ford, General Motors i Chrysler – zbudowała potęgę amerykańskiej motoryzacji, produkując miliony aut rocznie i kształtując motoryzacyjne trendy w XX wieku. Dziś do tego grona dołączyli nowi producenci, zwłaszcza w dziedzinie aut elektrycznych.

Stany Zjednoczone

Ford Motor Company – założony przez Henry’ego Forda w 1903 roku koncern, który spopularyzował motoryzację modelem T. Dziś Ford nadal jest jednym z największych producentów aut w USA, oferując popularne modele osobowe (Focus, Mustang), pickupy (seria F) oraz SUV-y (Explorer). Do Forda należy też luksusowa marka Lincoln. Flagowy pick-up Ford F-150 od kilkudziesięciu lat pozostaje najlepiej sprzedającym się modelem samochodu w USA.
General Motors (GM) – gigant z Detroit, w którego portfolio znajdują się marki takie jak Chevrolet (auta popularne, np. Cruze, Equinox), GMC (pickup-y i SUV-y), Cadillac (marka luksusowa, np. Escalade) oraz kilka mniejszych marek regionalnych. GM przez wiele lat był największym producentem aut na świecie; obecnie pozostaje liderem rynku amerykańskiego, słynąc m.in. z kultowych modeli Chevrolet Corvette czy pick-upów Silverado.
Chrysler – historycznie trzeci z wielkiej trójki USA, znany z marek Chrysler, Dodge, Jeep i Ram. Obecnie Chrysler jest częścią międzynarodowego koncernu Stellantis, ale jego marki (szczególnie Jeep i Ram) wciąż dominują w segmentach terenówek i pickupów. Dodge zasłynął muscle carami (Charger, Challenger), a Jeep stał się synonimem aut 4×4.
Tesla – pionier w dziedzinie samochodów elektrycznych z Doliny Krzemowej. Firma Elona Muska zrewolucjonizowała rynek, wprowadzając modele elektryczne o dużym zasięgu i oszałamiających osiągach (Model S, 3, X, Y). Tesla stała się najcenniejszym amerykańskim producentem aut, zmuszając całą branżę do przyspieszenia prac nad elektryfikacją. Ciekawostka: w 2021 roku Tesla stała się najwartościowszym koncernem motoryzacyjnym świata pod względem giełdowej wyceny, mimo że skala jej produkcji stanowi ułamek produkcji Toyoty czy Volkswagena.
Nowi producenci EV – w USA pojawiają się także nowe firmy koncentrujące się na autach elektrycznych, jak Rivian (elektryczne pickupy i SUV-y) czy Lucid Motors (luksusowe sedany elektryczne). Choć ich produkcja jest na razie ograniczona, stanowią przykład zmian zachodzących w branży.

Amerykańska motoryzacja słynie zarówno z potężnych silników V8 i dużych aut (pickupów, SUV-ów), jak i z innowacji technologicznych rodem z Kalifornii. To połączenie tradycji (Detroit) i nowoczesności (Silicon Valley) kształtuje oblicze dzisiejszego rynku w USA.

Inne kraje Ameryki

Poza USA, większość krajów obu Ameryk nie posiada rodzimych marek o zasięgu globalnym, ale stanowi ważne rynki zbytu i bazy produkcyjne dla światowych koncernów. W Kanadzie i Meksyku ulokowane są liczne fabryki amerykańskich, europejskich i japońskich producentów, które eksportują samochody na cały świat. Kraje Ameryki Południowej, jak Brazylia czy Argentyna, mają długą historię montowania samochodów na licencji (Volkswagen, Ford, Fiat i inne tworzyły tam modele dostosowane do lokalnych potrzeb). Istniały również rodzime przedsięwzięcia motoryzacyjne – przykładowo brazylijska firma Gurgel produkowała niewielkie auta terenowe w latach 80., a w Argentynie w połowie XX wieku działały marki takie jak Siam Di Tella czy IKA. Żadna z nich nie podbiła jednak rynków zagranicznych na dłuższą metę. Obecnie przemysł motoryzacyjny w Ameryce Północnej i Południowej zdominowany jest przez oddziały globalnych koncernów, a samochody światowych marek powstają w fabrykach od Meksyku po Argentynę.

Azjatyccy producenci samochodów

Azja stała się w ostatnich dekadach światowym centrum produkcji samochodów. Kraje takie jak Japonia, Korea Południowa czy Chiny należą do największych rynków motoryzacyjnych, a ich rodzime firmy zdobyły globalną pozycję. Od japońskiej niezawodności, przez koreański dynamiczny rozwój, po ekspansję chińskich gigantów – azjatycka motoryzacja jest zróżnicowana i innowacyjna.

Japonia

Toyota – największy japoński producent i od lat numer 1 na świecie pod względem sprzedaży. Toyota słynie z wyjątkowej niezawodności (legendarny model Corolla jest najlepiej sprzedającym się autem w historii) oraz pionierskiego podejścia do hybryd (model Prius). Koncern Toyota obejmuje też luksusową markę Lexus oraz małe auta Daihatsu.
Honda – koncern znany z doskonałych silników i technologii (produkuje również motocykle i maszyny). Samochody Hondy, jak Civic, Accord czy CR-V, cenione są za jakość wykonania i sportowy charakter. Honda aktywnie rozwija napędy hybrydowe i wodorowe (model Clarity).
Nissan – jeden z japońskich gigantów, współtworzący alians Renault-Nissan-Mitsubishi. Nissan oferuje szeroką gamę aut od miejskich Micra, poprzez popularne SUV-y (Qashqai, X-Trail), aż po sportowe legendy jak GT-R. Był też prekursorem masowego auta elektrycznego, wprowadzając model Leaf.
Mitsubishi – firma o bogatej historii (część konglomeratu Mitsubishi). Znana z trwałych aut terenowych (Pajero) i sukcesów w rajdach (Lancer Evolution). Dziś Mitsubishi jest mniejszym graczem i również dołączyło do aliansu z Nissanem i Renault.
Mazda – producent wyróżniający się stylowym designem (nagrodzona linia KODO) i innowacjami technicznymi, jak silniki benzynowe SkyActiv o niskim spalaniu. Modele Mazdy (np. Mazda3, CX-5, MX-5) zdobyły fanów dzięki połączeniu przyjemności z jazdy i niezawodności. Mazda zasłynęła również z nietypowych silników Wankla (rotacyjnych), stosowanych m.in. w legendarnym modelu RX-7.
Subaru – marka słynąca z napędu na cztery koła (symetryczne AWD) i silników typu bokser. Subaru (Forester, Outback, Impreza) ma lojalne grono klientów ceniących bezpieczeństwo i osiągi. Subaru współpracuje z Toyotą przy technologii aut elektrycznych.
Suzuki – ekspert od małych samochodów miejskich i kompaktowych SUV-ów (Swift, Vitara, Jimny). Suzuki jest także jednym z największych producentów motocykli. Auta tej marki cieszą się popularnością w Azji i Europie, zwłaszcza w segmencie niedużych, oszczędnych pojazdów.

Japońscy producenci zyskali opinię niezawodnych i innowacyjnych, a ich samochody podbiły rynki na wszystkich kontynentach.

Korea Południowa

Hyundai – czołowy producent koreański, który z małej firmy w latach 60. stał się światowym graczem. Hyundai oferuje pełną gamę aut (od małych i10 po duże SUV-y Palisade) i mocno inwestuje w samochody elektryczne oraz wodorowe (model Nexo). Koncern Hyundai Motor Group obejmuje też markę Kia oraz luksusową Genesis.
Kia – druga największa marka Korei, będąca częścią grupy Hyundai. Kia zdobyła klientów nowoczesnym stylem i długimi gwarancjami. Modele Ceed, Sportage czy elektryczny EV6 pokazują, że Kia potrafi konkurować z najlepszymi pod względem jakości i technologii.
SsangYong – mniejszy producent z Korei, specjalizujący się w SUV-ach. SsangYong (ostatnio przemianowany na KG Mobility) znany był z modeli Korando, Rexton czy Tivoli i starał się wyróżniać odważnym designem. Firma przechodziła zmienne koleje losu, ale pozostaje przykładem różnorodności na koreańskim rynku.

Chiny

Chiny to obecnie największy na świecie rynek samochodowy oraz producent aut (rocznie powstaje tam ponad 25 mln pojazdów). Chińskie marki tradycyjnie skupiały się na rynku wewnętrznym, ale coraz śmielej patrzą na eksport i przejmują zagraniczne firmy.

SAIC Motor – największy chiński koncern motoryzacyjny (Shanghai Automotive). SAIC posiada joint-venture z General Motors i Volkswagenem w Chinach, a także rozwija własne marki jak MG (dawna brytyjska marka, dziś produkująca m.in. popularne elektryczne crossovery) czy Roewe.
Geely – dynamiczny prywatny koncern, który zasłynął przejęciem szwedzkiego Volvo Cars w 2010 roku. Geely posiada również markę Lotus (brytyjskie sportowe auta) oraz stworzyło własną markę premium Lynk & Co. W Chinach oferuje szeroką gamę modeli, od elektrycznych po luksusowe.
BYD – jeden ze światowych liderów w produkcji samochodów elektrycznych i hybrydowych typu plug-in. BYD (Build Your Dreams) produkuje też baterie i autobusy elektryczne. Samochody BYD, takie jak Han czy Atto 3, zdobywają popularność również poza Chinami dzięki nowoczesnej technologii i konkurencyjnej cenie.
Great Wall Motor – znany głównie z pick-upów i SUV-ów (marki jak Haval czy Wey). Great Wall jest przykładem producenta, który odniósł sukces koncentrując się na segmentach uwielbianych przez chińskich kierowców. Firma zaczyna eksportować swoje modele na inne rynki (m.in. do Europy).
NIO, Xpeng, Li Auto – nowa fala chińskich producentów EV (tzw. „Tesla po chińsku”). Marki takie jak NIO (znane z wymiennych baterii w autach), Xpeng czy Li Auto projektują nowoczesne, elektryczne samochody premium i zdobywają uznanie na wymagającym chińskim rynku, a w przyszłości planują ekspansję globalną.

Indie i inne azjatyckie rynki

Tata Motors – największy indyjski producent samochodów, część konglomeratu Tata. Tata Motors produkuje zarówno auta osobowe (np. popularny hatchback Tiago, SUV Harrier), jak i ciężarówki oraz autobusy. W 2008 roku Tata przejęła brytyjskie marki Jaguar i Land Rover, co uczyniło ją globalnym graczem. Tata wsławiła się także wprowadzeniem modelu Nano, reklamowanego jako najtańszy samochód świata.
Mahindra & Mahindra – inny indyjski koncern znany z pojazdów terenowych i użytkowych. Mahindra produkuje SUV-y (np. XUV700), pick-upy, a także ciągniki rolnicze. Firma zdobyła rozgłos przejmując w przeszłości udziały w koreańskim SsangYong i startując w Formule E.
Maruti Suzuki – choć to spółka joint venture z japońskim Suzuki, warto ją wymienić, bo dominuje na rynku Indii (ok. 50% udziału). Maruti Suzuki produkuje miliony niedrogich aut rocznie (Alto, Baleno, Vitara Brezza), dostosowanych do potrzeb indyjskich kierowców. Przykładem sukcesu Maruti Suzuki jest model Alto, który przez lata był najlepiej sprzedającym się autem w Indiach.
Inne kraje Azji – w pozostałych krajach azjatyckich działają głównie producenci lokalni: przykładowo Proton i Perodua w Malezji, VinFast w Wietnamie czy Iran Khodro w Iranie. Ich samochody rzadko trafiają na rynki globalne, ale odgrywają ważną rolę lokalnie, często przy wsparciu lub na licencjach większych koncernów.

Koncerny motoryzacyjne i własność marek

Warto zauważyć, że wiele marek samochodowych jest ze sobą powiązanych kapitałowo, tworząc duże międzynarodowe koncerny. Kilka największych grup motoryzacyjnych kontroluje po kilka lub kilkanaście znanych marek:

Volkswagen AG – w skład tego niemieckiego koncernu wchodzą Volkswagen, Audi, Porsche, Škoda, SEAT (oraz wydzielona z niego CUPRA), a także marki luksusowe Lamborghini, Bentley i Bugatti (do 2021 r., obecnie Bugatti jest zarządzane wspólnie z firmą Rimac). Volkswagen AG posiada również producenta motocykli Ducati oraz firmę ciężarówek MAN/Scania.
Stellantis – międzynarodowy koncern powstały z połączenia FCA i PSA. Obejmuje marki z Włoch, Francji, USA i Niemiec: m.in. Fiat, Alfa Romeo, Lancia, Abarth, Maserati, Peugeot, Citroën, Opel, Jeep, Chrysler, Dodge i Ram. Stellantis skupia dziedzictwo tak różnych firm jak Fiat (Włochy) i Chrysler (USA) w jednej strukturze.
Mercedes-Benz Group (dawniej Daimler AG) – właściciel marki Mercedes-Benz oraz kompaktowej marki Smart. W przeszłości do Daimlera należał też Maybach (obecnie jako sub-marka Mercedes-Maybach) oraz przez pewien czas Chrysler (lata 1998–2007).
BMW Group – oprócz marki BMW do koncernu należą Mini (brytyjska marka małych aut) oraz Rolls-Royce Motor Cars (ultraluksusowe limuzyny).
General Motors – amerykański koncern skupiający marki Chevrolet, Buick, GMC i Cadillac. W przeszłości GM posiadał też m.in. Opla i Vauxhalla (sprzedane do PSA w 2017 r.) oraz marki Pontiac, Saturn, Hummer (wycofane).
Ford Motor Company – właściciel marek Ford i Lincoln. W przeszłości Ford miał udziały w Mazdzie i kontrolował marki takie jak Jaguar, Land Rover, Aston Martin czy Volvo (wszystkie sprzedane do innych firm w latach 2000.).
Toyota Motor Corporation – poza główną marką Toyota do firmy należą Lexus (marka premium) oraz Daihatsu (auta mniejsze, głównie na rynek azjatycki). Toyota ma także udziały w Subaru i posiada spółkę produkującą ciężarówki Hino.
Renault–Nissan–Mitsubishi – alians trzech koncernów, gdzie Renault i Nissan posiadają krzyżowe udziały. Renault kontroluje rumuńską Dacię i połowę marki Renault Korea, Nissan zaś jest właścicielem marki Infiniti (lux) i większości udziałów Mitsubishi Motors.
Hyundai Motor Group – obejmuje marki Hyundai, Kia oraz Genesis (marka luksusowa). Hyundai posiada również udziały w firmie Boston Dynamics (robotyka) i inwestuje w technologie wodorowe.
Geely Holding – chiński konglomerat, do którego należą m.in. Volvo Cars, brytyjski Lotus, połowa marki Smart (we współpracy z Mercedesem), a także marki własne jak Geely Auto, Lynk & Co i Proton (Malezja). Geely jest przykładem chińskiej ekspansji poprzez przejęcia znanych zagranicznych marek.

Powyższe przykłady pokazują, że rynek motoryzacyjny jest mocno skonsolidowany. Niezależnych, samodzielnych producentów jest coraz mniej – nawet tacy giganci jak Toyota czy Ford współpracują z innymi (np. przy wspólnym opracowaniu platform samochodowych czy technologii). Dla konsumenta oznacza to, że samochody różnych marek często dzielą ze sobą ukryte podzespoły i rozwiązania (np. wspólne płyty podłogowe, silniki), mimo odmiennych logo na masce.

Innowacje i współczesne trendy w motoryzacji

Współczesny przemysł motoryzacyjny stoi u progu wielkich zmian. Producenci samochodów muszą dostosowywać się do nowych wyzwań technologicznych, ekologicznych i społecznych, aby pozostać konkurencyjnymi. Oto kilka najważniejszych trendów kształtujących oblicze motoryzacji w XXI wieku:

Elektryfikacja transportu: Coraz ostrzejsze normy emisji spalin oraz rosnąca świadomość ekologiczna społeczeństw sprawiają, że producenci intensywnie inwestują w samochody elektryczne (EV) i hybrydowe. Praktycznie każdy duży koncern wprowadził lub zapowiedział gamę modeli elektrycznych – od miejskich aut kompaktowych po luksusowe limuzyny i SUV-y na prąd. Powstają całe linie modelowe EV (jak Volkswagen ID, Mercedes EQ czy BMW i). Rządy wielu krajów (np. w Europie) wyznaczyły daty odejścia od sprzedaży aut spalinowych (często ok. 2035 roku), co dodatkowo napędza ten trend. Wyścig o pojemniejsze baterie, szybsze ładowanie i większy zasięg stał się jednym z głównych frontów rywalizacji między producentami. Firmy takie jak Tesla udowodniły, że na autach elektrycznych można zbudować potęgę rynkową, a tradycyjne marki odrabiają teraz straty, prezentując kolejne elektryczne premiery. Równolegle rozwijane są pojazdy hybrydowe oraz zasilane wodorowymi ogniwami paliwowymi (Toyota Mirai, Hyundai Nexo), choć te ostatnie wciąż pozostają niszą.

Autonomiczna jazda: Jeszcze dekadę temu wizja samochodu prowadzącego się samodzielnie brzmiała futurystycznie. Dziś prace nad autonomicznymi pojazdami są bardzo zaawansowane. Większość producentów wdraża już systemy wspomagające kierowcę (ADAS) takie jak aktywny tempomat, asystenci pasa ruchu czy automatyczne hamowanie awaryjne. Kolejne etapy to jazda półautonomiczna (tzw. poziom 3 i 4 autonomii), gdzie samochód potrafi sam prowadzić w określonych warunkach (np. na autostradzie). Firmy motoryzacyjne nawiązują partnerstwa z gigantami technologicznymi, by rozwijać sztuczną inteligencję i czujniki potrzebne do autonomii – przykładami są sojusze Forda z Argo AI czy Toyoty z firmą Aurora. Ambitnym graczem jest także Google (Waymo), które testuje już robotaksówki bez kierowców. Choć wprowadzenie aut całkowicie pozbawionych kierownicy (poziom 5) może zająć jeszcze lata, to jasno widać, że przyszłość zmierza w kierunku odciążenia kierowcy od prowadzenia.

Samochód jako urządzenie inteligentne: Nowoczesne auta coraz bardziej przypominają „jeżdżące komputery”. Producenci kładą nacisk na systemy infotainment, łączność internetową i usługi cyfrowe w samochodach. Standardem stają się dotykowe wyświetlacze, zaawansowana nawigacja online, integracja ze smartfonem (Apple CarPlay, Android Auto) czy funkcje zdalnego sterowania pojazdem przez aplikację. Aktualizacje oprogramowania „over the air” (bez wizyty w serwisie) wdrożyła najpierw Tesla, a teraz implementują je kolejne marki. Samochody komunikują się też między sobą i z infrastrukturą (technologie V2V i V2X), co w przyszłości poprawi bezpieczeństwo i płynność ruchu.

Nowe podejście do mobilności: Młodsze pokolenia coraz częściej traktują samochód jako usługę, niekoniecznie jako własność. Odpowiedzią producentów na te zmiany są usługi wynajmu abonamentowego, car-sharing (auta na minuty) oraz współpraca z platformami typu Uber. Firmy motoryzacyjne inwestują w startupy z dziedziny mobilności, a nawet tworzą własne spółki oferujące usługi transportowe. Przykładem jest koncern BMW i Daimler, które połączyły siły w projektach wspólnego użytkowania aut (Share Now, obecnie część Stellantis). Producentom zależy, by pozostać dostawcami mobilności nawet, jeśli zmieni się model użytkowania pojazdów.

Zrównoważona produkcja i nowe technologie: W obliczu zmian klimatycznych koncerny wdrażają bardziej zrównoważone metody produkcji – korzystają z energii odnawialnej w fabrykach, stosują materiały z recyklingu i projektują auta z myślą o ponownym wykorzystaniu surowców. Równocześnie rozwijane są nowe technologie produkcyjne: druk 3D części, wykorzystanie robotów współpracujących (cobotów) na liniach montażowych czy cyfrowe prototypowanie pojazdów. Wszystko to ma skrócić czas wprowadzania modelu na rynek i obniżyć koszty, jednocześnie spełniając wyśrubowane standardy jakości i bezpieczeństwa.

Zmiany preferencji klientów: W ostatnich latach zmienia się także struktura sprzedawanych aut. Kierowcy masowo przerzucili się na SUV-y i crossovery – podwyższone, uniwersalne pojazdy, które wypierają z rynku klasyczne sedany i kombi. Praktycznie każda marka, od budżetowych po luksusowe, oferuje całe portfolio modeli typu SUV, odpowiadając na popyt. Z drugiej strony, w niszowych segmentach obserwujemy powrót sentymentu do aut retro i sportowych (jak limitowane edycje modeli inspirowanych klasykami), co pokazuje, że motoryzacja stale balansuje między innowacją a tradycją.

Te wszystkie zmiany sprawiają, że branża motoryzacyjna znajduje się w fazie przełomu. Producenci samochodów o ugruntowanej pozycji muszą łączyć swoje wieloletnie doświadczenie z gotowością do innowacji, a na arenę wkraczają też nowi gracze spoza tradycyjnego sektora. Jedno jest pewne – motoryzacja przyszłości będzie inna od tej, którą znamy dziś, a na zmianach tych skorzystają przede wszystkim kierowcy i środowisko.

Ciekawostki motoryzacyjne

Najpopularniejszy model samochodu: Toyota Corolla – łącznie sprzedano ponad 50 milionów egzemplarzy tego modelu od 1966 roku, co czyni go rekordzistą świata.
Najdłużej produkowany samochód: Volkswagen Garbus (Beetle) – produkowany nieprzerwanie przez 65 lat (1938–2003), stał się ikoną motoryzacji i symbolem powojennego boomu samochodowego.
Najdroższy nowy samochód świata: Bugatti La Voiture Noire – unikatowy model zaprezentowany w 2019 roku, wyceniony na ok. 19 milionów dolarów, co czyni go najdroższym fabrycznie nowym autem w historii.
Najstarsza marka samochodowa: Za pierwszego producenta aut uważa się Mercedes-Benz, wywodzący się z firmy założonej przez Karla Benza w 1883 roku (pierwszy patent na auto w 1886). Jednak francuski Peugeot rozpoczął działalność już w 1810 (początkowo poza branżą aut), a swój pierwszy samochód zbudował w 1889 roku.
Lider produkcji: Chiny są obecnie największym producentem samochodów – wytwarzają około 1/3 wszystkich aut na świecie rocznie.
Najmniejszy seryjny samochód: Peel P50 – mikrosamochód produkowany w latach 60. w Wielkiej Brytanii. Miał tylko trzy koła, jedno miejsce dla kierowcy i ważył ok. 60 kg. Do dziś uchodzi za najmniejszy dopuszczony do ruchu samochód (miał 137 cm długości).
Największa fabryka aut: Kompleks produkcyjny Hyundai w mieście Ulsan (Korea Płd.) jest uważany za największą pojedynczą fabrykę samochodów na świecie. Na terenie o powierzchni ponad 5 km² pięć zintegrowanych zakładów może łącznie produkować nawet 1,5 miliona aut rocznie.
Liczba samochodów na świecie: Szacuje się, że po drogach całego globu jeździ już ponad 1,4 miliarda samochodów (stan na połowę lat 2020., czyli niemal jedno auto przypada na ośmiu mieszkańców naszej planety).